November 4

1910

Eerste Unie-parlement amptelik geopen

Kaapstad was ryklik versier vir die geleentheid. Dwarsoor Adderleystraat is talle boë ogerig met slagspreuke in Engels en Nederlands. Oor laasgenoemde was baie mense ontevrede. Verder was orkesuitvoerings, danspartye, uitstallings en historiese voorstellings aan die orde van die dag. Die embleem vir die feesverrigtinge was die later bekende Nazi-swastika. Burggraaf Gladstone het as eerste goewerneur-generaal, die hertog van Connaught, sy vrou en hul dogter, prinses Patricia, ontmoet. Oud-president F.W. Reitz was die eerste President van die Senaat en James Molteno die eerste Speaker van die Volksraad. Toe Molteno sy plek die eerste keer ingeneem het, het baie mense hande geklap, en volgens Britse protokol was dit ‘n ernstige fout. Duisende mense het Connaught en sy vrou toegejuig toe hulle met die perdekoets gery het om die amptelike opening namens die Britse vors te behartig. Om 12h05 is die simboliese ampstaf die pas vergrote Parlementsgebou binnegedra, gevolg deur die Swart Roede, speaker Molteno, G.R. Hofmeyr as Klerk van die Volksraad, die President van die Senaat, F.W. Reitz, die Senaatsklerk, die Aartsbiskop van die St. George-katedraal en ds. A.I. Steytler, Moderator van die Kaapse NG Kerk, militêre lui, die Goewerneur-generaal in sy blou-en-swart uniform. Daarna volg die ampsdraers van die hertog van Connaught. Hulle voorkoms, uniforms en eretekens is Brits. Die pikswart geklede prinses Patricia is kenmerkend ‘n Engelse meisie. Die Hertog self dra die uniform van ‘n Britse veldmaarskalk. Wanneer hy die spesiale verhogie bereik, word die Britse volkslied vir die soveelste keer in hierdie dae gespeel. Met sy rede het hy die gehoor tot verdere Britse bewondering weggevoer. Nadat koning George V se kabelgram van gelukwense en seën voorgelees is, wou die aanwesiges nogmaals toejuig, maar dit het in die kiem gesterf. ‘n Mens “apploudiseer” nie Britse koninklikes nie. Suid-Afrika sou nog baie moet leer eer hy ‘n goeie Britse onderdaan is! In sy openingsrede het die hertog aan die Britse koningshuis hulde gebring. Om 12h30 was alles afgeloop en kon die skare weer eens die hertoggesin in die strate toejuig. Die oorheersend Britse parlementêre tradisies het geleidelik plek gemaak vir ons inheemse rituele en tradisies. Ons eie volkslied, eie Weermagslui, die Afrikaanse taal en ons eie belange beklee ‘n besondere plek in die seremonies. Die Westministerstelsel as sodanig is ook nie meer die alfa en omega van ons politiek nie, maar wel ‘n republikeinse volkestelsel, waardeur die Afrikaner sy suiwer staatkundige denke aangaande volkeverteenwoordiging, en nie bloot burgerverteenwoordiging nie,in die praktyk beklemtoon.

1939

Ontwerp-grondwet vir ‘n republiek

Die Afrikanereenheidskomitee (AEK), wat op 9 Junie 1940 saamgestel is om die breuke in Afrikanergeledere te heel, het ‘n bykomende taak gehad: om ‘n grondwet vir ‘n toekomstige republiek op te stel. Reeds op 4 November 1939 het ‘n groep Afrikaners in dr. H.F. Verwoerd se kantoor by Die Transvaler in Johannesburg byeengekom om ‘n ontwerp-grondwet vir ‘n moontlike republiek te bespreek. Die ontwerp sou na voltooiing ter beskikking van die Nasionale Party gestel word. ‘n Kommissie onder voorsitterskap van prof. L.J. de Plessis is saamgestel uit o.m. dr. T.E. Donges, dr N. Diederichs, dr. A. Hertzog, dr. H.F. Verwoerd, prof. C.G.W. Schumann, mnr I.M. Lombard en prof H.B. Thom. Om praktiese redes is gevind dat dit beter sou wees as net een mens die ontwerp opstel en dr. Verwoerd het die taak op hom geneem. ‘n Ontwerp-grondwet van 29 bladsye is aan prof. Du Plessis gestuur wat dit na wysiginge deur ‘n sentrale komitee van verskillende organisasies, aan dr. Malan oorhandig het.

1939

Eerste georganiseerde jukskeiwedstryd in Suid-Afrika

Die eerste georganiseerde jukskeiwedstryd is op hierdie dag tussen die Klein Drakenstein en die KWV –spanne beslis. Op 25 November 1939 sou die eerste bekerwedstryd tussen agt laers gespeel. Van hierdie beskeie begin af het die spel gegroei tot die amtelike stigting van die SA Jukskeiraad op 25 Oktober 1940 in die Koffiehuis, Bloemfontein, waar die grondwet en die spelreëls aanvaar is. Die eerste nie-amptelike provinsiale kragmeting is op 2 Maart 1940 in Port Elizabeth gehou tussen die Oos-Kaaplandse Amateur-Boeresportbond en die Vrystaat. Van die stigting van die eerste bond, die Vrystaat op 9 Desember 1939, het die spel so dramaties ingeslaan dat daar in 1979 22 bonde was afgesien van die Rhodesiese Jukskeiraad en die Jukskei Association of the USA. Die oorspronklike pen was die skei in die juk van die hotvooros wat ‘n langer kop en lengte gehad het as al die ander skeie van die res van ‘n span osse. Deesdae is die pen rond, staan 50mm onder die sand en 460mm bokant die oppervlak daarvan. Die skei se evolusie het van die ou bottelskei, die was-skei, die driekantige en dubbelskei en die koekroller ontwikkel tot die ronde komposisie- (rubber)-skei en ‘n houthandvatsel met ‘n maksimum- en minumumlengte van 460 en 300mm. Dit is ‘n sosiale en ‘n gesinspel. Sy grootste bydrae is sy verryking van ons taal. Uitdrukkings soos “die wa is in die drif”, “klim in die boom” (sodat almal jou kan sien as gevolg van ‘n besondere prestasie); en die behoud van begrippe soos “skof”. “trek”, “juk”, “skei”, “touleier” en “briekaandraai” het deur jukskei in die volksmond behoue gebly.